Cholesterol ကိုလက္စေထာ

Cholesterol ကိုလက္စေထာ

Dr. Tint Swe's Writings / 15 hours ago

လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ကတင္တာလို႔ ေဖ့စ္ဘြတ္ကေနအသိေပးတာပါ။ ၂ ႏွစ္အတြင္းမွာ ဒီစာဖတ္လို႔ ၂ ေယာက္ေလာက္ အက်ိဳးမ်ားရင္ေတာင္မွ ေဖ့စ္ဘြတ္ေက်းဇူးၾကီးမားပါတယ္။

အခ်ဳပ္
ကိုလက္စေထာမ်ားေနရင္ ႏွလံုး အတက္ခ္ရေစႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းလို႔ ရင္ပတ္နာတာ ရေစႏိုင္တယ္။ အဆီစားမ်ားရင္ အဲတာကို ေသြးလႊတ္ေၾကာနံရံမွာလာစုေနလို႔ အဲလိုေရာဂါေတြျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈနည္းရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ မ်ိဳးရိုးအရပါလာတာကိုေတာ့ ေရွာင္မရပါ။ မ်ားသူေတြဟာ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္ ကတည္းက စျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ HDL အမ်ိဳးသမီးေတြထက္နည္းတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အသက္ရလာရင္ LDL တက္လာတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအသက္မၾကီးသူေတြမွာ ရြယ္တူေယာက္်ားေတြထက္ LDL နည္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၅၅ ေကာ်္ရင္ ရြယ္တူေယာက္်ားေတြထက္ မ်ားလာတယ္။

Low saturated fat အဆီနည္းတဲ့အစားအေသာက္နဲ႔ low cholesterol diet ကိုလက္စေထာနည္းတဲ့ အစားအေသာက္ + ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈ + ကိုယ္အေလးခ်ိန္ (လိုအပ္ရင္) ေလ်ာ့ခ်တာေတြနဲ႔ လူေကာင္းလို ေနႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေဆးလိုမယ္။

ဘာမွမခံစားရလို႔ အသက္ ၂ဝ ေက်ာ္သူ က်ား-မတိုင္း စစ္သင့္တယ္။ ေကာင္းေနရင္လည္း ၅ ႏွစ္တခါစစ္သင့္တယ္။ Lipid profile (lipoprotein profile) လို႔ ေခၚတယ္။ ေယာက္်ားဆို ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္၊ မိန္းမဆိုရင္ ၄၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ ပိုျပီးခပ္စိပ္စိပ္ စစ္သင့္ေသးတယ္။ စစ္ရင္ -
1. LDL (low-density lipoprotein cholesterol) = ဆိုးတဲ့ကိုလက္စေထာ၊
2. HDL (high-density lipoprotein cholesterol) = ေကာင္းတဲ့ကိုလက္စေထာ။
3. Triglycerides ထရြိဳင္ဂလစ္စထြိဳက္ နဲ႔
4. Total Cholesterol ကိုလက္စေထာစုစုေပါင္းေတြကိုသိရမယ္။

1. LDL Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) အဆိုး၊
• Less than 100 mg/dL = အေကာင္းဆံုး၊
• 130 – 159 mg/dL = အေကာင္း-အဆိုးၾကား၊
• 160 – 189 mg/dL = ျမင့္ေန၊
• 190 mg/dL and above = အေတာ္ျမင့္ေန။

2. HDL Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) အေကာင္း
• 60 mg/dLနဲ႔ အထက္ ရွိသင့္တယ္၊
• ေယာက္်ားေတြမွာ 40 mg/dLထက္နည္းျပီး၊
• မိန္မေတြမွာ 50 mg/dL ထက္နည္းေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္လာမွာစိုးရတယ္၊
• 60mg/dL ထက္မ်ားရင္ ႏွလံုးေရာဂါကိုကာကြယ္ရာက်တယ္။

3.Triglycerides (ထရြိဳင္-ဂလစ္စထြိဳက္စ္)
• 150 mg/dL ထက္နည္းတာပံုမွန္၊
• 150 – 199 mg/dL နည္းနည္းမ်ားတယ္၊
• 200 – 499 mg/dL မ်ားတယ္၊
• 500 mg/dL or higher အလြန္မ်ားတယ္။

4. Total Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) စုစုေပါင္း
• 200 mg/dL ထက္နည္းေနတာေကာင္းတယ္၊
• 200 – 239 mg/dL နည္းနည္းမ်ားတယ္၊
• 240 mg/dL နဲ႔အထက္ မ်ားတယ္။

(ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနရင္ ဘာလုပ္ရမလဲ
တကယ္လို႔ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာေရာဂါရွိေနရင္ LDL ကို 70 ထက္ နည္းေနေအာင္ လုပ္သင့္တယ္။ ဆီးခ်ိဳ နဲ႔ တျခားေရာဂါရွိေနသူေတြက LDL 100 ထက္ နည္းေနသင့္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ (စထုပ္္ခ္)၊ အဖ်ားပိုင္း ေသြးေၾကာေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ (၁) တသက္လံုးလူေနမႈပံုစံကိုေျပာင္းပါ။ (၂) လိုအပ္ရင္ ေဆးေသာက္ပါ။

လူေနမႈပံုစံေကာင္းဆိုတာ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ထိန္းေနပါ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။

က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တာသာစားပါ။
- Unsaturated fats နဲ႔ Cholesterol နည္းတာေတြသာစားပါ။
- အသီးအႏွံနဲ႔သစ္သီးေတြ စားပါ
- က်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ ဆီေရြးစားသံုးပါ။ ႏွမ္းဆီ၊ (ေအာလစ္ဖ္) ဆီ၊ ပန္းႏွမ္းဆီ၊ ေျမပဲဆီ၊ (ကင္ႏိုလာ) ဆီေတြ သံုးပါ။
- ဖိုက္ဘာမ်ားတဲ့ အစားအစာစားေပးပါ။ (ဘာလီ)၊ အုတ္စပါး၊ ပန္းသီး၊
- အေစ့အဆံေတြစားပါ။ ေျမပဲ၊ သစ္ၾကားသီး၊ ဗာဒံေစ့၊
- ပဲသီးစားပါ။ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳးစားပါ။
- အသားေတြကရတဲ့အဆီကဆိုးတယ္ဆိုေပမဲ့ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
- ျမင္ရတဲ့အဆီေတြ ဖယ္ထုတ္ထားတာေရြးပါ။ ေက်ာ္မဲ့အစား ျပဳတ္ပါ။
- ၾကက္သားနဲ႔ ၾကက္ဆင္သားေတြကငန္းသားနဲ႔ ဘဲသားအဆီထက္ သက္သာတယ္။ အေရခြံမစားပါနဲ႔။
- ျပဳျပင္ထားတဲအသားေတြ ဥပမာ Sausage ဝက္အူေတာင့္၊ Hot dogs (ေဟာေဒါ့ခ္)၊ ေတြမွာအဆီနဲ႔ ဆားမ်ားတယ္။ ေရွာင္ပါ။
- Organ meats ကလီစာကို တခါတေလမွသာစားပါ။
- Margarine (မာဂ်ရင္း) က Butter ေထာပတ္ထက္ အသင့္စားလို႔ရတယ္။

- Statins ကိုအမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ ေဆးေၾကာင့္ ဗိုက္နာ၊ ေလပြ၊ ဗိုက္နာ၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ အသဲထိခိုက္၊ ၾကြက္သားေတြ နာ-အားယုတ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Atorvastatin (Lipitor) နဲ႔ Rosuvastatin (Crestor) ေတြက ပိုျပင္းတယ္။ Fluvastatin (Lescol) က သိပ္မျပင္းဘူး။

- Fibrates ေဆးက Triglyceride က်ေစတယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္၊ ဗိုက္နာ၊ သည္းေျခေက်ာက္တည္၊ ေသြးအားနည္း၊ ေသြးက်ဲေဆးေတြကိုပိုအားေပးတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ gemfibrozil, (Lopid) နဲ႔ fenofibrate (Tricor, Fibricor) ေတြျဖစ္တယ္။

- Resins (bile acid sequestrants) ေဆးကအသည္းကေန (ကိုလက္စေထာ) ကိုပိုအသံုးခ်ေစမယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္-ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ဗိုက္မျငိမ္၊ ေခါင္းမူး၊ ေလပြ၊ ရင္ျပည့္၊ ရင္ပူတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

- Niacin ေဆးက Triglyceride ကိုနည္းေစျပီး၊ HDL cholesterol ကိုမ်ားေစမယ္။ အသဲထိခိုက္၊ ဗိုက္နာ၊ အေရျပားနီျမန္း၊ ယားယံ၊ ဆီးခ်ိဳတက္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

(ကိုလက္စေထာ) က်ေဆးေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိတယ္။ အိပ္ခ်င္၊ အိပ္ေရးပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္တာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေတြ တမ်ိဳးကေနေနာက္တမ်ိဳး ေျပာင္းေပးရတာလဲရွိတယ္။

(ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနသူေတြကို ေဆးကုရတာ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ မတူပါ။ လူတိုင္းက (ကိုလက္စေထာ) ကို ထုတ္ေပးေနျပီး ဒါကိုအသံုးျပဳေနၾကတယ္။ ႏွစ္ေနရာလံုးမွာ မတူၾကပါ။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ မိန္းမေတြကို ေဆးကုရတာ မတူဘူး။ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနလို႔ ခ်က္ခ်င္းစိတ္ မပ်က္ပါနဲ႔ အေမရိကားမွာကိုယ္လိုလူမ်ိဳးသန္း ၁ဝဝ ရွိေနတယ္။ ဒီလူေတြက Total cholesterol 200 mg/dLထက္ မ်ားေနၾကတယ္။ သူတို႔ကိုေဆးကုတဲ့အခါ ႏွစ္ေယာက္ထပ္တူတယ္ ဆိုတာေတာင္ ရွားတယ္။ ေဟာ္တယ္ေတြ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ မနက္စာအျဖစ္စားသံုးေလ့မ်ားတဲ့ ဝက္ေပါင္ေျခာက္က အဆီေတြမ်ားလို႔ ဆိုးေစတယ္။ ေခ်ာကလက္ကိတ္မံု႔ကလဲ အတူတူဘဲ။ အရက္ထဲမွာလဲ ကလိုရီ နဲ႔ သၾကားဓါတ္ မနည္းလွဘူး။ Triglyceride levels မ်ားေစႏိုင္တယ္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိေနရင္လဲ Triglyceride levels မ်ားေနႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ခ်ပါ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း ပိုလုပ္ပါ၊ ဖိုက္ဘာမ်ားမ်ားပါတဲ့ ပဲသီး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြနဲ႔ သိပ္ျဖဴဆြတ္ေအာင္ခြ်တ္မထားတဲ့ အေစ့အဆံေတြ စားသံုးပါ။

(HDL) ေကာင္းတဲ့ (ကိုလက္စေထာ) က 60 နဲ႔အထက္ရွိေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါကို ကာကြယ္ရာက်တယ္။ ဒီအမ်ိဳးအစား နည္းေနတာဟာ မေကာင္းပါ။ ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ 40 mg/dL ထက္နည္းေနရင္၊ မိန္းမေတြဆိုရင္ 50 mg/dL ထက္ နည္းေနရင္ မေကာင္းပါ။ အံုးသီးဆံ၊ အံုးရည္ေတြမွာ ဆိုးတဲ့ (ကိုလက္စေထာ) ပါေနမဲ့ Saturated fat ေတြပါတယ္။ သစ္ၾကားသီးကို အသင့္အတင့္စားေပးပါ။ သူ႔ထဲမွာ (ဖိုင္ဘာ) နဲ႔ (အိုမီဂါ ၃) ေတြပါလို႔ျဖစ္တယ္။ Junk-food snack ဆိုင္ကေန အလြယ္ဝယ္ရတဲ့ ေခတ္ေပၚအစားအစာ၊ သြားရည္စာေတြမွာ ဆားနဲ႔ ကိုလက္စေထာ မ်ားတယ္။

ဖတ္ရန္စာမ်ား
Chicken eggs and Cholesterol ၾကက္ဥနဲ႔ (ကိုလက္စေထာ)
Cholesterol and food ကိုလက္စေထာနဲ႔ အစားအစာ
Natural foods for Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) နည္းေစမဲ့ အစားအစာမ်ား
Trans Fats က်န္းမာေရးႏွင့္ မသင့္ေသာ စားသံုးဆီ
Trans Fats အညာသားမ်ားဆီစားၾကသည္

Dr. တင့္ေဆြ

Visit website

အိုင္က်ဴတိုးတက္ေစဖို႔ နည္းလမ္း(၇)ခု

အိုင္က်ဴတိုးတက္ေစဖို႔ နည္းလမ္း(၇)ခု #Knowledge
-----------------------------------------------------------

သင့္ရဲ႕ဉာဏ္ရည္ညႊန္းကိန္း (Intelligence Quotient IQ) ဟာ သင့္ရဲ႕ဉာဏ္စြမ္းနဲ႔ နားလည္သိျမင္ႏိုင္သည့္ ႏႈန္းကို တိုင္းတာမႈတစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ အခုေဖာ္ျပမယ့္ နည္းလမ္း(၇)ခုကေတာ့ (၇)ရက္တစ္ပတ္အတြင္းမွာပဲ ဉာဏ္ရည္ညႊန္းကိန္း IQ အမွတ္ ၁၇ မွတ္အထိတိုးတက္လာေစႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

၁။ စဥ္းစားရသည့္ ဂိမ္းမ်ားကစားပါ

Fluid Intelligence လို႔ေခၚတဲ့ ဉာဏ္ရည္ဟာ အိုင္က်ဴစစ္ေဆးမႈတိုင္းရဲ႕ အဓိကအစိတ္အပိုင္းျဖစ္ၿပီး အလုပ္လုပ္တဲ့မွတ္ဉာဏ္နဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီလိုမွတ္ဉာဏ္တိုးတက္လာဖို႔အတြက္ တစ္ေန႔ကို (၂၅)မိနစ္ေလာက္ စဥ္းစားရတဲ့ ဂိမ္းေတြျဖစ္တဲ့ puzzle game ေတြလိုမ်ိဳးကစားေပးရင္ IQ ရမွတ္ (၄)မွတ္ တိုးတက္လာႏိုင္ပါတယ္။

၂။ ျဖည့္စြက္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးပါ။

တစ္ေန႔ကို creatine ဓာတ္ (၅)ဂရမ္ေလာက္မွီ၀ဲေပးမယ္ဆိုရင္ သီတင္းပတ္(၆)ပတ္မွာ သင့္ IQ အနည္းဆံုး (၁၅)မွတ္ တိုးတက္လာႏိုင္ပါတယ္။ Creatine ဓာတ္ဟာ ဦးေႏွာက္စြမ္းရည္ကို သိသိသာသာတိုးျမွင့္ေပးႏိုင္ၿပီး ဦးေႏွာက္ရဲ႕တြက္ခ်က္မႈေတြအတြက္ လိုအပ္တဲ့ စြမ္းအင္ကို တိုးပြားေစပါတယ္။ ေန႔စဥ္မွီ၀ဲမယ္ဆိုရင္ တစ္ေန႔ကို IQ ရမွတ္ (၂)မွတ္ တိုးလာမွာျဖစ္ပါတယ္။

၃။ လူေတြနဲ႔ဆက္ဆံေျပာဆိုရတဲ့ ဂိမ္းေတြလည္း ကစားပါ။

သင့္ရဲ႕ဦးေႏွာက္စြမ္းရည္ျမင့္တာလာဖို႔အတြက္ အရည္အခ်င္းေတြအသံုးခ်ရၿပီး လူေတြနဲ႕လည္း ေျပာဆိုဆက္ဆက္ရတဲ့ ဂိမ္းေတြလည္း ကစားေပးဖို႔လိုပါတယ္။ ဥပမာ - အဂၤလိပ္စာလံုးေတြ ဆက္ရတဲ့ Scrabble ကစားနည္းလိုမ်ိဳးကို တစ္ေန႔ကို မိနစ္(၅၀)၊ တစ္နာရီေလာက္ကစားေပးတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုကစားေပးမယ္ဆိုရင္ သင့္ရဲ႕ IQ ကို (၁)မွတ္တိုးတက္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။

၄။ လူဆိုးေတြကို ရွင္းထုတ္ပါ။

ရန္ျဖစ္ဖို႔ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ သုေတသနရလဒ္ေတြအရ Counter-strike လိုမ်ိဳး first-person ဂိမ္းေတြက အျပင္ေလာကမွာ အျမင္ပိုင္းဆိုင္ရာသတိထားမႈကို တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒီလို႔ ဂိမ္းေတြကစားမယ္ ဆိုရင္ IQ စစ္ေဆးခ်ိန္မွာ အျမင္ပိုင္းဆိုင္ရာစစ္ေဆးခ်က္ေတြကို တိတိက်က်လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါမွာျဖစ္ပါတယ္။ ညႊန္းဆိုေပးပါဆိုရင္ေတာ့ Call of Duty ဂိမ္းေတြက အေကာင္းဆံုးပါ။ ဒီဂိမ္းေတြကို တစ္ေန႔ကို တစ္နာရီေလာက္ ကစားေပးမယ္ဆိုရင္လည္း သင့္ IQ အမွတ္ကို (၂)မွတ္တိုးတက္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။

၅။ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။

ပိုေတာ္တဲ့လူတစ္ေယာက္ျဖစ္ခ်င္ရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ခ်ၿပီး လမ္းေလွ်ာက္စက္ကို အသံုးျပဳဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေလ့က်င့္ခန္းေတြလုပ္ေဆာင္ၿပီး ႏွလံုးေသြးေၾကာက်န္းမာမႈဟာ သင့္ရဲ႕ အေျပာအဆိုနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဉာဏ္ရည္ကို (၅၀)ရာခိုင္ႏႈန္းတိုးတက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ တစ္ေန႔ကို မိနစ္ (၂၀)ေလာက္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေပး႐ုံနဲ႔ IQ အမွတ္ (၅)မွတ္တိုးလာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

၆။ IQ test ေတြ ထပ္ေလ့က်င့္ပါ။

IQ Test ေတြကို ျပန္ေျဖ၊ ျပန္ေလ့က်င့္တာကလည္း သင့္ရဲ႕ဉာဏ္ရည္ကို တိုးတက္လာေစႏိုင္ပါတယ္။ ေလ့က်င့္မႈေၾကာင့္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ IQ Test ေျဖတဲ့အခါမွာ ပိုမိုနားလည္လြယ္ေစမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ေန႔ကို မိနစ္(၃၀)ေလာက္ IQ Test ေျဖၾကည့္ပါ။ ဉာဏ္ရည္ညႊန္းကိန္း (၂)မွတ္တိုးလာႏိုင္ပါတယ္။

၇။ အသီးအရြက္မ်ားမ်ားစားပါ။

အသီးအရြက္မ်ားမ်ားစားတဲ့သူေတြက အသားစားတဲ့လူေတြထက္ ဉာဏ္ပိုေကာင္းတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အသီးအရြယ္စားျခင္းက ဉာဏ္ရည္ရဲ႕လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ထက္ျမက္ေစၿပီး အသိဉာဏ္ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈကို လည္း ေႏွးေကြးေစပါတယ္။ အခုပဲစားေသာက္ပံုကို ျပင္လိုက္မယ္ဆိုရင္ လြန္ခဲ့တဲ့(၁၀)ႏွစ္ေလာက္က သြက္လက္ထက္ျမက္တဲ့ ဉာဏ္ရည္မ်ိဳးကို ျပန္ရႏိုင္ပါတယ္။ အသီးအရြက္ေတြမ်ားမ်ားစား႐ုံနဲ႔ တစ္ေန႔ကို IQ ရမွတ္ (၁)မွတ္တိုးေနမွာျဖစ္ပါတယ္။

GM ရဲ့ တျခား ဗဟုုသုုတႏွင့္ ပက္သက္ေသာ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ဖတ္ခ်င္ရင္ http://mmgentleman.com/category/knowleadge/ မွာအလြယ္တကူ ဝင္ေရာက္ေလ့လာနိုင္ပါတယ္။

===========

အီတလီပညာေရးစနစ္မွ အတုယူစရာမ်ား

အီတလီပညာေရးစနစ္မွ အတုယူစရာမ်ား
― Dr. သိန္းလြင္

အက်ဥ္းခ်ဳပ္

ကေလးတစ္ဦးခ်င္း၏ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈႏွင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား စုေပါင္းသင္ယူမႈကုိ တၿပိဳင္နက္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ မတူကြဲျပားေသာ လူမႈေရးေနာက္ခံရွိသူမ်ား၊ ခႏၶာကိုယ္မသန္စြမ္းသူမ်ား၊ ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈကြဲျပားသူမ်ား အတူတကြ သင္ယူခြင့္ရွိျခင္း၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ပညာရပ္ကုိ တန္ဖိုးထားျခင္း၊ အႏုပညာရသခံစားမႈႏွင့္ တီထြင္ဖန္တီးမႈကုိ အားေပးျခင္း၊ ပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ရွိျခင္း၊ တကၠသိုလ္မ်ား ကိုယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရျခင္းႏွင့္ ပညာေရးအသံုးစရိတ္ ျမင့္မားျခင္းတို႔သည္ အတုယူစရာမ်ားျဖစ္ပါသည္။

နိဒါန္း

အီတလီ-ျမန္မာအသင္းမွ Senator Albertini ႏွင့္ Prof. Giuseppe Malpeli တို႔၏ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ အမ်ိဳးသား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ - ပညာေရးေကာ္မတီမွ ေဒါက္တာသန္႔လြင္ေမာင္ (ကိုတာ) ႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ အီတလီႏိုင္ငံရွိေက်ာင္းမ်ား၊ တကၠသိုလ္မ်ားႏွင့္ အီတလီလႊတ္ေတာ္သုိ႔ ၂၀၁၃ ႏိုဝင္ဘာလ (၁၇) မွ (၂၃) အထိ တစ္ပတ္ၾကာ ေလ့လာခြင့္ရရွိပါသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ပညာေရးအေပၚတန္ဖိုးထားမႈႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပညာေရး စနစ္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ ႀကိဳးပမ္းေနမႈမ်ားအတြက္ တတ္ႏိုင္သည့္ဘက္မွ ကူညီရန္ ရည္ရြယ္၍ ဖိတ္ၾကားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္၏ ေလ့လာေတြ႔ရွိမႈသည္ အခ်ိန္တိုအတြင္းသာျဖစ္၍ အေပၚယံအျမင္ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ေလ့လာေရးခရီးအတြင္း မ်က္ျမင္ေတြ႔ရွိခဲ့ေသာ ေက်ာင္းသားမ်ား၊ ဆရာမ်ား၊ သင္ၾကားသင္ယူမႈမ်ား၊ တာဝန္ရွိသူမ်ား၏ ရွင္းလင္းေျပာၾကားခ်က္မ်ားႏွင့္ ဖတ္ရႈေလ့လာရေသာ စာရြက္စာတမ္းမ်ားကုိ အေျခခံလ်က္ ကၽြန္ေတာ္၏ အျမင္ကို ထင္ဟပ္ေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

ဂ်ဴးလီယက္ဆီဇာ၏ ေရာမအင္ပါယာေခတ္အခါက အီတလီ၏ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အႏုပညာ၊ သိပၸံပညာႏွင့္ အေနာက္တိုင္း အေတြးအေခၚမ်ားသည္ ေျမထဲပင္လယ္ႏွင့္ ထိစပ္သည့္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အေနာက္ဥေရာပသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၄၇၆ ေရာမအင္ပါယာၿပိဳကြဲၿပီးေနာက္ အီတလီသည္ ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံငယ္မ်ားအျဖစ္ ကြဲျပားသြားၿပီး စပိန္၊ ၾသစႀတီးယားႏွင့္ ျပင္သစ္လက္ေအာက္ခံနယ္ပယ္မ်ားျဖစ္သြားခဲ့သည္။ ေအဒီ ၁၈၆၁ တြင္ အီတလီထီးနန္းကုိ ျပန္လည္ထူေထာင္ႏိုင္ၿပီး ပထမကမၻာစစ္အတြင္း ေအာင္ပြဲရကာ ၾသစႀတီးယား၏ လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့သည္။ မူဆိုလီနီလက္ထက္တြင္ အာဏာရွင္စံနစ္က်င့္သံုးၿပီး ဒုတိယကမၻာစစ္တြင္ ဝင္ရုိးတန္းႏိုင္ငံမ်ားဘက္မွ ပါဝင္ၿပီး စစ္ရံႈးခဲ့သည္။ ၁၉၄၆ တြင္ အေျခခံ ဥပေဒဆႏၵခံယူပြဲျဖင့္ ဘုရင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၅၀ မွ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ မ်ားအတြင္း အီတလီႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးမွာ တဟုန္ထိုးတိုးတက္ခဲ့သည္။ အီတလီသည္ ႏိုင္ငံေရးအရ ကမၻာ့အေနာက္ျခမ္း ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းစည္း ခဲ့ၿပီး ဥေရာပယူနီယံတြင္ ပါဝင္လာခဲ့သည္။

အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ပညာေရးဥပေဒ

အီတလီႏိုင္ငံကုိ ကိုယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ၂၀ (20 Autonomous Territorial Areas) ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရ ပိုင္းျခားသည္။ ေဒသအသီးသီးသည္ တရားစီရင္ေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ဘ႑ာေရးကိစၥမ်ားတြင္ သီးျခား လုပ္ပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။ ေဒသတစ္ခုစီကုိ ေဒသငယ္မ်ား (Provinces) မ်ား ထပ္မံပိုင္းျခားၿပီး ေဒသငယ္တစ္ခုစီတြင္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔မ်ား (Municipalities) ရွိသည္။ ေဒသအသီးသီးရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔မ်ားကုိ ေရြးေကာက္ပြဲျဖင့္ ေရြးခ်ယ္သည္။

၁၉၄၈ အေျခခံ ဥပေဒတြင္ ပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္၊ ကြဲျပားမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးအတြက္ ခြဲျခားမႈမရွိေသာပညာေရး၊ ပညာသင္ယူပုိင္ခြင့္ႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ပညာမ်ားသင္ယူခြင့္တို႔ကုိ အတိအလင္းျပဌာန္းထားသည္ (အေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၃ ႏွင့္ ၃၄)။ အီတလီဘာသာစကားသည္ တစ္ႏုိင္ငံလံုးအတြက္ တရားဝင္ရံုးသံုး ဘာသာစကားျဖစ္ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသားမ်ား ေနထိုင္သည့္ ေဒသအခ်ိဳ႕တြင္ ေဒသသံုး ဘာသာစကားမ်ားကုိ ရံုးသံုးႏွင့္ ေက်ာင္းသံုးဘာသာစကားမ်ားအျဖစ္ ျပဌာန္းသည္။

ေရွးဦးသင္ပညာေရး

Reggio Emilia Children School ဟုေခၚေသာ ေရွးဦးသင္ပညာေရးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္ေလ့လာခြင့္ ရပါသည္။ ေမြးစမွ ၆ ႏွစ္အထိ ဖြင့္လွစ္ေသာ ေက်ာင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေမြးစမွ အသက္ ၂ ႏွစ္ကုိ က႑တစ္ခု၊ ၃ ႏွစ္မွ ၆ ႏွစ္ကုိ က႑တစ္ခု ႏွစ္ပိုင္းခြဲထားပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေလ့လာခြင့္ရေသာ ေက်ာင္းမွာ အသက္ ၃ ႏွစ္မွ ၆ ႏွစ္အထိ ကေလးမ်ား အတြက္ ေက်ာင္းျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေရာက္သည့္အခ်ိန္တြင္ ကေလးမ်ား ေလးေယာက္၊ ငါးေယာက္စီ စားပြဲတစ္ခုစီတြင္ အုပ္စုဖြဲ႔၍ သစ္ပင္အေၾကာင္း ေလ့လာသင္ယူေနၾကပါသည္။ တစ္ဖြဲ႔က ပန္းခ်ီေဆး၊ စုတ္တံႏွင့္ စကၠဴကားခ်ပ္မ်ား ေပၚတြင္ သစ္ပင္ပံုေရးဆြဲေနၾကပါသည္။ ကေလးတစ္ဦးစီ မိမိႏွစ္သက္ရာ သစ္ပင္အမ်ိဳးအစားႏွင့္ အေရာင္ကုိ ႏွစ္သက္သလို ေရးျခယ္ေနၾကပါသည္။ တစ္ဖြဲ႔က ရႊံ႕ျဖင့္ သစ္ပင္ပံုကုိ ပန္းပုလုပ္ၾကပါသည္။ တစ္ဖြဲ႔က ကြန္ပ်ဴတာေပၚတြင္ သစ္ပင္ပံု ဆြဲၾကပါသည္။ စာဖတ္ျခင္း၊ စာေရးျခင္းမ်ား မပါဝင္ဘဲ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိသစ္ပင္မ်ားကုိ လက္ေတြ႔သရုပ္ေဖာ္ျခင္းျဖင့္ ေလ့လာျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ကေလးမ်ားကုိယ္တိုင္ လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ျပခြင့္ရွိပါသည္။ ဤနည္းအတိုင္း ကုန္းေနသတၱဝါ၊ ေရေနသတၱဝါ၊ ေလတြင္ ပ်ံဝဲေသာ သတၱဝါမ်ားအေၾကာင္း ေလ့လာႏိုင္ပါသည္။ လူမ်ား၊ အေဆာက္အဦမ်ား၊ စက္ပစၥည္းမ်ား၊ အိမ္သံုး ေက်ာင္းသံုး ပစၥည္းမ်ားအေၾကာင္းကုိလည္း သင္ၾကားေပးႏိုင္ပါသည္။

ကေလးမ်ားသည္ ျမင္ျခင္း၊ ၾကားျခင္း၊ လက္ျဖင့္ထိကိုင္ၾကည့္ျခင္း၊ ေရြ႕လ်ားျခင္း စသည့္ ကုိယ္တိုင္ ရရွိသည့္ အေတြ႔အၾကံဳေပၚအေျခခံေသာ သင္ၾကားနည္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသင္ၾကားမႈသည္ ကေလးမ်ား အခ်င္းခ်င္းႏွင့္ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား အၾကား၊ အျပန္အလွန္ေလးစားျခင္း၊ တာဝန္ယူျခင္းႏွင့္ ေလ့လာသင္ယူသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ဖန္တီးျခင္းတို႔အေပၚ အေျခခံပါသည္။

ဤေက်ာင္းကို ဒုတိယ ကမၻာစစ္အၿပီးတြင္ Loris Malaguzzi (1920-1994) ဟုေခၚေသာ ေက်ာင္းဆရာ တစ္ဦးက ဦးေဆာင္ကာ ေက်ာင္းသားမိဘမ်ားႏွင့္ ရြာသူရြာသားမ်ား ပါဝင္တည္ေထာင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤေက်ာင္းကုိ အစုိးရမွ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ေသာ္လည္း၊ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔၏ စီမံခန္႔ခြဲခြင့္ရွိေသာ ေက်ာင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤေက်ာင္းသည္ အီတလီႏုိင္ငံ တစ္လႊားထင္ရွားေက်ာ္ၾကားၿပီး ႏိုင္ငံတကာမွလည္း လာေရာက္ေလ့လာမႈကုိ ခံယူေနရသည့္ ေက်ာင္းလည္း ျဖစ္ပါသည္။

ယဥ္ေက်းမႈမ်ိဳးစံု ဖြံ႔ၿဖိဳးေသာ မူလတန္းေက်ာင္း

ေရာမၿမိဳ႕ရွိႏိုင္ငံျခားသားကေလးမ်ားအမ်ားစု တက္ေရာက္ေသာ မူလတန္းေက်ာင္းကုိလည္း ေရာက္ခဲ့ ပါသည္။ Dr.Vinicio Ongini ကဦးေဆာင္ေခၚသြားၿပီး၊ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီး Ms. Carlo Pisacane က လက္ခံ ႀကိဳဆိုပါသည္။ အာရွ၊ အာဖရိကႏွင့္ အျခားဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားမွ ကေလးမ်ားစြာေတြ႔ရပါသည္။ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ အီတလီ ႏိုင္ငံတြင္ ေရာက္ရွိေနသည့္ ကေလးမ်ား ပညာသင္ၾကားခြင့္ရွိရန္ႏွင့္ ကေလးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကိုလည္း ဖြံ႔ၿဖိဳးခြင့္ရွိရန္ ရည္ရြယ္ဖြင့္လွစ္ထားေသာ ေက်ာင္းျဖစ္ပါသည္။ အစိုးရက ေထာက္ပံ့ၿပီး လြတ္လပ္စြာစီမံခန္႔ခြဲခြင့္ ရွိသည့္ေက်ာင္းျဖစ္ပါ သည္။ ႏိုင္ငံျခားသားကေလးမ်ားကုိ ဦးစားေပးလက္ခံသျဖင့္ အစပိုင္းတြင္ အီတလီလူမ်ိဳးမ်ားက သူတို႔၏ကေလးမ်ားကုိ အျခားေက်ာင္းမ်ားသုိ႔ ေျပာင္းေရႊ႕သြားၾကပါသည္။ တျဖည္းျဖည္း ေက်ာင္းႏွင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ေအာင္ျမင္မႈသတင္းမ်ား ေမႊးပ်ံ႕လာၿပီးေနာက္ အီတလီကေလးမ်ားလည္း တျဖည္းျဖည္း မ်ားလာေၾကာင္း မိဘတစ္ဦးက ရွင္းျပပါသည္။

ကေလးမ်ား၏ မူရင္းေဒသယဥ္ေက်းမႈမ်ားကုိ ထင္ဟပ္ေသာ၊ ကေလးမ်ားကုိယ္တုိင္ေရးဆြဲထားေသာ ပန္းခ်ီကားခ်ပ္မ်ား၊ ေက်ာင္းနံရံမ်ားတြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသည္မွာ ၾကည္ႏူးစရာျဖစ္ပါသည္။ ကေလးမ်ား၏ အႏုပညာဖန္တီးမႈ ကိုလည္း တအံ့တၾသေတြ႔ရပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕အား ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ားႏွင့္ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားက ခန္းမႀကီး အတြင္းႀကိဳဆိုၾကပါသည္။ ဂီတဆရာက ကေလးတစ္အုပ္ႏွင့္ သီခ်င္းသီဆို ႀကိဳဆိုၾကပါသည္။

ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီး ကလည္း ေက်ာင္း၏ဂုဏ္သတင္းမ်ားကုိ ရွင္းျပပါသည္။ Dr. Vinicio Ongini သည္ အီတလီႏိုင္ငံတဝွမ္းရွိ ယဥ္ေက်းမႈ မ်ိဳးစံုဖြံ႔ၿဖိဳးေသာေက်ာင္း (Multicultural Schools) မ်ားအတြက္ တာဝန္ရွိသူျဖစ္ပါသည္။ အီတလီတြင္ ေနထိုင္သည့္ ႏိုင္ငံျခားသားကေလးမ်ား၏ မူရင္းႏိုင္ငံမ်ားသို႔သြားေရာက္ၿပီး ထိုႏိုင္ငံမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ပညာေရးအေျခအေနမ်ားကုိ ေလ့လာ၍ ေဆြးေႏြးပြဲ (Seminar) မ်ား က်င္းပကာ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားကုိ အသိပညာျဖန္႔ေဝသူျဖစ္ပါသည္။ အီတလီေရာက္ ႏိုင္ငံျခားသားကေလးမ်ား၏ ပညာေရးအတြက္ အထူးဂရုစိုက္ေဆာင္ရြက္မႈသည္ ေလးစားစရာျဖစ္ပါသည္။

ကေလးအားလံုး တန္းတူသင္ယူခြင့္ရေသာ ပညာေရး (Inclusive Education)

အီတလီႏိုင္ငံသည္ ကေလးအားလံုး တန္းတူအခြင့္အေရးရွိေသာ ပညာေရးကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ နာမည္ေက်ာ္ပါသည္။ ဆင္းရဲ၊ ခ်မ္းသာမေရြးမည္သည့္ ေက်ာင္းမဆို တက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ေက်ာင္း၏ ကုန္က်စရိတ္ အခ်ိဳ႕ (ဥပမာ - ေန႔လည္စာ) အတြက္ မိဘဝင္ေငြေၾကာင့္ ေပးရန္ မတတ္ႏိုင္ပါက ၿမိဳ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွ ထုိကေလးအတြက္ တာဝန္ယူပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ မိခင္ဘာသာစကားအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အေတြးအေခၚ စိတ္ကူးစိတ္သန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေသာ ေက်ာင္းသားမ်ားကုိ လက္ခံသင္ၾကားပါသည္။ ဘာသာစကားရာခ်ီ (hundred languages) ရွိေသာ ေက်ာင္းမ်ားဟု တင္စားၾကပါသည္။

ခႏၶာကိုယ္ခ်ိဳ႕ယြင္းသူကေလးမ်ားလည္း အျခားကေလးမ်ားႏွင့္အတူတကြ သင္ယူႏိုင္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေရာက္ခဲ့သည့္ မူႀကိဳေက်ာင္း၊ မူလတန္းေက်ာင္း၊ အသက္ေမြးပညာေက်ာင္းႏွင့္ တကၠသုိလ္အသီးသီးတြင္ မသန္စြမ္းသူ ေက်ာင္းသားမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေက်ာင္းအေဆာက္အဦမ်ားတြင္လည္း လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္သူမ်ား အတြက္ ဘီးတပ္ခံု (Wheel chair) သြားႏိုင္သည့္လမ္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ေပးထားပါသည္။ ေက်ာင္းအသီးသီးတြင္ အထူးေစာင့္ေရွာက္ရန္ လုိအပ္သည့္ကေလးမ်ားအတြက္ အထူးဆရာ၊ ဆရာမမ်ား (Special needs teachers) ခန္႔အပ္ေပးထားပါသည္။

ရန္ကုန္တြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ မသန္စြမ္းသူမ်ား၏ပညာေရးဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲကုိ ကၽြန္ေတာ္တက္ေရာက္ ဖူးပါသည္။ အီတလီႏိုင္ငံရွိေက်ာင္းမ်ားတြင္ “မသန္စြမ္းသူ ကေလးမ်ားႏွင့္အတူတကြ စာသင္ရသျဖင့္ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ပါသလား။” ဟူ၍ ေက်ာင္းသားမ်ားကုိ စစ္တမ္းေကာက္ယူရာတြင္ ၉၃ % က အေႏွာင့္အယွက္မျဖစ္ေၾကာင္း၊ ၇% ကသာ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္သည္ဟု ေျဖေၾကာင္း ဖင္လန္ႏုိင္ငံသူ ဆရာမတစ္ဦးေျပာျပသည္ကုိ ေလ့လာဖူးပါသည္။ အီတလီႏိုင္ငံရွိ ေက်ာင္းမ်ားကို ကိုယ္တိုင္ျမင္ေတြ႔ရေသာအခါ အထက္ပါ ဆရာမ၏ေျပာၾကားခ်က္ကို ဝမ္းေျမာက္ ဝမ္းသာ လက္ခံပါသည္။

မူလတန္းေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းတြင္ ကေလးမ်ားက ၾကမ္းျပင္ေပၚတြင္ ေရးဆြဲထားသည့္ စက္ဝုိင္းမ်ား တစ္ခုၿပီးတစ္ခု ခုန္၍ အဂၤလိပ္စာလံုးမ်ားကုိ ရြတ္ဆိုရေသာ သင္ခန္းစာတစ္ခုတြင္ အျမင္အာရံုခ်ိဳ႕တဲ့ေသာ ကေလးတစ္ဦးကုိ အျခားကေလးတစ္ဦးက လက္တြဲ၍ ႏွစ္ဦးတၿပိဳင္နက္ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ခုန္ေနၾကသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။

အျခားမူလတန္း ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းတြင္လည္း သြားရည္မ်ားက်ေနသည့္ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးရရွိေနသူ ေက်ာင္းသူတစ္ဦးကုိ ေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။ ဆရာမမ်ားကေရာ၊ အျခားေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားကပါ အဆိုပါ ေက်ာင္းသူေလးကုိ ဂရုစိုက္ကူညီၾကသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။ ေက်ာင္းသူေလး၏မ်က္ဝန္းမ်ားေပၚတြင္ ရႊင္လန္းသည့္အျပံဳးကုိ ေတြ႕ရပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္သြားႏႈတ္ဆက္ေသာအခါ ျပံဳး၍ လက္ကမ္းပါသည္။ အဆိုပါ ေက်ာင္းသူမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွ လာသူျဖစ္ေၾကာင္းသိရပါသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးေက်ာင္း တစ္ခုတြင္လည္း Wheel chair ျဖင့္ ေက်ာင္းတက္ေနေသာ ေက်ာင္းသားတစ္ဦးကုိ ေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။

အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းပညာေရး

အီတလီႏိုင္ငံတစ္ဝွမ္းတြင္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းပညာသင္ေသာ ေက်ာင္းေပါင္းတစ္ေသာင္းေက်ာ္ ရွိသည္ဟု သိရပါသည္။ လူဦးေရမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ အလားတူ သန္း ၆ဝ ရွိပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သြားေရာက္ေလ့လာသည့္ Parma ဟု ေခၚသည့္ ၿမိဳ႕ငယ္ကေလးတြင္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းသင္ ေက်ာင္းေလးေက်ာင္းရွိပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေက်ာင္းႏွစ္ေက်ာင္းသုိ႔ သြားေရာက္ေလ့လာခြင့္ရပါသည္။ တစ္ေက်ာင္းမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ အစားအစာထုတ္လုပ္ေရး ေက်ာင္း ျဖစ္ပါသည္။ အျခားေက်ာင္းတစ္ခုမွာ စက္မႈပညာသင္တန္း၊ ေဆာက္လုပ္ေရးပညာသင္တန္းႏွင့္ အဝတ္အထည္ ခ်ဳပ္လုပ္သည့္ သင္တန္းေက်ာင္းျဖစ္ပါသည္။ အေျခခံပညာအလယ္တန္း (Junior Secondary) ၿပီးေသာ ေက်ာင္းသား မ်ားတက္ေရာက္ခြင့္ရွိပါသည္။ လက္ေတြ႔လုပ္ေဆာင္ခ်ိန္ ၅၀% ႏွင့္ စာေတြ႔ ၅၀% သင္ၾကားပါသည္။ စာၾကည့္တိုက္မ်ား၊ ဓာတ္ခြဲခန္းမ်ား၊ အလုပ္ရံုမ်ား၊ စိုက္ခင္းမ်ားလည္း ေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။

ဤေက်ာင္းမ်ားတြင္ သံုးႏွစ္သင္ၾကားၿပီးပါက အလုပ္အကိုင္ေလွ်ာက္ထားႏိုင္သည့္ လက္မွတ္ရရွိပါသည္။ တကၠသိုလ္တြင္ ဆက္လက္ပညာဆည္းပူးလုိပါကလည္း တက္ေရာက္ခြင့္ရွိပါသည္။ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ေက်ာင္းမ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာေဒသအတြင္းရွိ စက္ရံုမ်ား၊ ကုမၸဏီမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ထားၿပီး၊ ေက်ာင္းသားမ်ား အဆိုပါ စက္ရံုႏွင့္ ကုမၸဏီမ်ားတြင္ အလုပ္သင္အျဖစ္ သြားေရာက္သင္ၾကားႏိုင္ပါသည္။ ေက်ာင္းၿပီးလွ်င္လည္း အဆိုပါ စက္ရံုႏွင့္ ကုမၸဏီ မ်ားတြင္ အလုပ္ရရွိၾကပါသည္။ စာေတြ႕ေရာ၊ လက္ေတြ႔ပါ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားကုိ ေမြးထုတ္ႏိုင္သည့္ ေက်ာင္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဤေက်ာင္းမ်ားကုိ ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ေဒသအစုိးရတို႔မွ အခ်ိဳးက်ေထာက္ပံ့ၿပီး လြတ္လပ္စြာ စီမံခန္႔ခြဲခြင့္ ရွိသည့္ေက်ာင္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။

တကၠသိုလ္ဆရာအတတ္သင္ပညာဌာန

Reggio Emilia တကၠသုိလ္၏ ဆရာအတတ္ပညာဌာနသုိ႔ သြားေရာက္ၿပီး ေလ့လာမႈလည္းလုပ္၊ ေဟာ ေျပာမႈလည္း လုပ္ရပါသည္။ ေဟာေျပာပြဲသို႔ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားႏွင့္ ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသား ၃၀၀ ေက်ာ္ခန္႔ တက္ေရာက္ ပါသည္။

ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားႏွင့္ ပြဲတြင္ ဆရာတာက ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပညာေရးမ႑ိဳင္တစ္ခုျဖစ္ေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း အေျခစိုက္ပညာေရး (monastery-based schools) အေၾကာင္းေဟာေျပာပါသည္။ လူထုအေျချပဳ ပညာေရးျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲရန္ ႀကိဳးပမ္းေနမႈအေၾကာင္းကုိ ကၽြန္ေတာ္က ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားကုိ ေဟာပါသည္။ စိတ္ဝင္စားၾက ပါသည္။ ေမးခြန္းမ်ားလည္း ေမးပါသည္။ Dr. Laura Cerrocchi ၏ Social Pedagogy အခ်ိန္တြင္ ေဟာေျပာခြင့္ ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဘရာဇီးပညာရွင္ Paulo Fraire ၏ အဖိႏွိပ္ခံမ်ား၏ ပညာေရး Pedagogy of the Oppressed သည္ အီတလီေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အၾကား တူညီေသာအျမင္ကုိ ရရွိပါသည္။

ဆရာအတတ္သင္တကၠသိုလ္၏ သခၤ်ာဌာနကိုလည္း ေလ့လာခြင့္ရပါသည္။ Dr. Bartolini Bussi ႏွင့္ အဖြဲ႔က ရွင္းျပၾကပါသည္။ အီတလီ၏ သခ်ၤာသင္နည္းသည္ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သမုိင္း ဆက္ႏြယ္သင္ၾကားေသာ နည္းစနစ္ ျဖစ္ပါသည္။ အီတလီတြင္ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက အသံုးျပဳခဲ့သည့္ ပင္နီယံမ်ားလွည့္၍ တြက္ရေသာ သခၤ်ာနည္းကုိ အသံုးျပဳ သင္ၾကားပါသည္။ ဆရာအတတ္သင္ပညာ သင္ယူၾကေသာ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ အဆိုပါ သခၤ်ာတြက္စက္၏ အလုပ္လုပ္ပံုႏွင့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိပံုကုိ အုပ္စုမ်ားခြဲ၍ ကိုယ္တိုင္ ေလ့လာ သင္ယူေနၾကသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။ အဆိုပါ သခၤ်ာတြက္စက္တစ္ခုကုိ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အတြက္ လက္ေဆာင္ေပးလုိက္ပါသည္။

အီတလီေက်ာင္းမ်ားသည္ ေက်ာင္းသားတစ္ဦးစီႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကုိ တန္ဖိုးထားသျဖင့္ သခၤ်ာသင္ရာတြင္လည္း ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ဓေလ့ထံုးစံ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကုိ လႊမ္းမိုးျခင္း၊ ထိခုိက္ျခင္း မရွိရေအာင္ သင္ၾကားေၾကာင္း၊ Dr. Bussi က ရွင္းျပပါသည္။ မူႀကိဳေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းတြင္ အသက္ ၃ ႏွစ္အရြယ္ အီတလီကေလး တစ္ဦးအား ‘အသက္ဘယ္ေလာက္လဲ’ ေမးလွ်င္ လက္မ၊ လက္ညိႇဳး လက္ခလယ္ သံုးေခ်ာင္းေထာင္၍ ျပေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ အာရွကေလးတစ္ဦးအား ေမးလွ်င္ လက္ညိႇဳး၊ လက္ခလယ္ႏွင့္ လက္သူႂကြယ္သံုးေခ်ာင္းေထာင္၍ ျပေၾကာင္း၊ သုေတသနအရ သိရွိရေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ သခၤ်ာသင္ၾကားရာတြင္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ ေဖာ္ျပခ်က္ မ်ားကို မထိခိုက္ေအာင္ အထူးသတိထားေၾကာင္း ရွင္းျပပါသည္။

သခၤ်ာပစၥည္းမ်ား ထုတ္လုပ္သည့္ စက္ရံုကုိလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို ေခၚသြားပါသည္။ Perspective ဟု ေခၚသည့္ အနီးအေဝးႏွင့္ ၾကည့္ရႈသည့္ေနရာ ကြာျခားမႈေၾကာင့္ အျမင္အာရံုတြင္ အရာဝတၱဳတို႔၏ အရြယ္အစားႏွင့္ ပံုသ႑ာန္ေျပာင္းလဲမႈကုိ သခၤ်ာနည္းျဖင့္ တြက္ယူႏိုင္သည့္ ကိရိယာအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ လက္ေတြ႔ျပသပါသည္။ အဆိုပါ ကိရိယာ မ်ားသည္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ေထာက္ကူပစၥည္းအျဖစ္ ထုတ္လုပ္ေပးျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းျပပါသည္။

ထို႔ျပင္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း၏ ဆရာအတတ္ပညာဌာနသည္ Reggio Emilia ေဒသ (Municipality) အတြင္းရွိ ေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ထားေၾကာင္း၊ ေက်ာင္းမ်ားသုိ႔ တကၠသုိလ္မွဆရာမ်ားသြားေရာက္၍ လုပ္ငန္းခြင္ ဆရာအတတ္သင္တန္းမ်ားႏွင့္ သုေတသနေလ့လာမႈမ်ား ျပဳလုပ္ၾကေၾကာင္း၊ ဆရာအတတ္သင္တန္း တက္ေရာက္ေနၾကေသာ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူမ်ားက အဆိုပါ ေက်ာင္းမ်ားသို႔ သြားေရာက္၍ လက္ေတြ႔သင္ၾကားမႈ အေတြ႔အၾကံဳယူၾက ေၾကာင္း၊ ေက်ာင္းမ်ားမွ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ားကလည္း တကၠသိုလ္တြင္ ေဆြးေႏြးပြဲႏွင့္ သင္တန္းမ်ား တက္ေရာက္ၾကေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။

Dr. Bussi ႏွင့္ အဖြဲ႔သည္ သခၤ်ာသင္ၾကားနည္းစနစ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး ႏိုင္ငံတကာအသင္းတြင္လည္း ပါဝင္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနျဖင့္ အဆိုပါ အသင္းတြင္ ပါဝင္ရန္လည္း ဖိတ္ေခၚပါသည္။

ကိုယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တကၠသိုလ္မ်ား

တကၠသုိလ္မ်ား ဖြဲ႔စည္းေရးဆိုင္ရာ ကိစၥအတြက္ ေရာမလႊတ္ေတာ္တြင္ Senator Luciano Modica ႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ Bologna ၿမိဳ႕တြင္ ‘ပညာေရး၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းသင္တန္း၊ တကၠသုိလ္၊ သုေတသနႏွင့္ အလုပ္ အကုိင္’ ဌာနဝန္ႀကီး Dr. Patrizio Bianchi ႏွင့္ လည္းေကာင္း ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးခြင့္ရပါသည္။ အီတလီတကၠသိုလ္မ်ားသည္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တကၠသိုလ္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ အစုိးရမွ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ၿပီး စီမံခန္႔ခြဲခြင့္ကုိ တကၠသိုလ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔မွ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရပါသည္။ တကၠသုိလ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးႏွင့္ သုေတသနအတြက္ ထပ္မံလုိအပ္ေသာ ေငြေၾကးမ်ားရရွိရန္ တကၠသိုလ္က ရံပံုေငြရွာေဖြခြင့္ ရွိပါသည္။ တကၠသုိလ္မ်ား၏ အရည္အေသြးျမင့္မားေရးအတြက္ လြတ္လပ္ေသာ အရည္အေသြး ျမႇင့္တင္ေရးအဖြဲ႔ (Quality Assurance) က ေဆာင္ရြက္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတကၠသိုလ္မ်ား၏ လက္ရွိအေျခအေနႏွင့္ ဝန္ႀကီးဌာန (၁၃) ခုမွ တကၠသိုလ္ေပါင္း ၁၆၈ ေက်ာင္းကုိ တုိက္ရိုက္စီမံခန္႔ခြဲေၾကာင္း ရွင္းျပရာ Dr. Patrizio Bianchi က ျမန္မာႏိုင္ငံတကၠသုိလ္မ်ားကို အစုိးရ၏ တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္မႈမွ ကင္းလြတ္ေစၿပီး University Federation မ်ားထူေထာင္ရန္ အၾကံေပးပါသည္။ (ဥပမာ - Rangoon University Federation, Mandalay University Federation - ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ Federation တြင္ ရန္ကုန္ရွိ ဝိဇၨာသိပၸံ တကၠသိုလ္၊ စီးပြားေရးတကၠသိုလ္၊ ပညာေရးတကၠသုိလ္၊ ေဆးတကၠသိုလ္၊ စက္မႈတကၠသိုလ္၊ ပဲခူးတကၠသိုလ္၊ ျပည္ တကၠသိုလ္ စသည္တို႕ ပါဝင္ႏိုင္ပါသည္။) အဆုိပါ တကၠသိုလ္ Federation မ်ားကုိ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡမ်ားပါဝင္သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ (Senate) မွ အုပ္ခ်ဳပ္သင့္ေၾကာင္းကုိလည္း အၾကံေပးပါသည္။

ထုိ႕ျပင္ျမန္မာႏိုင္ငံပညာေရး ျပဳျပင္ေျပာင္း လဲရာတြင္ ပညာေရးႏွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ ဝန္ႀကီးဌာန ႏွစ္ခုရွိသင့္ေၾကာင္းေျပာပါသည္။ အေျခခံပညာႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္း ေက်ာင္းပညာအတြက္ ‘Ministry of Education and Training’, တကၠသုိလ္ပညာႏွင့္ သုေတသနအတြက္ ‘Ministry of Higher Education and Research’ ရွိသင့္ေၾကာင္း အၾကံေပးပါသည္။

ေရာမၿမိဳ႕ရွိ အေဝးသင္တကၠသုိလ္သို႔လည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေလ့လာခြင့္ရပါသည္။ အီတလီႏိုင္ငံအတြင္းရွိ ေက်ာင္းသားမ်ားသာမက အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ေက်ာင္းသားမ်ားပါ တက္ေရာက္ေနေသာ တကၠသုိလ္ျဖစ္ပါသည္။

ပို႔ခ်ခ်က္မ်ားကို အင္တာနက္မွ ေပးပို႔ပါသည္။ အင္တာနက္ဆက္သြယ္ေရးမေကာင္းေသာႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ပို႔ခ်ခ်က္မ်ားကို စာအုပ္စာတမ္းႏွင့္ CD မ်ားျဖင့္ ေပးပို႔ပါသည္။ ထုိ႔ျပင္ ေက်ာင္းသားမ်ားတည္ရွိရာ ေဒသမွ တကၠသုိလ္ တစ္ခုခုႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္၍ အဆိုပါ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ဆရာမ်ားက အေဝးသင္ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုျခင္း၊ လမ္းညႊန္ျခင္း စသည္ တုိ႔ကုိ ျပဳလုပ္ပါသည္။ အဆိုပါ အေဝးသင္တကၠသုိလ္မွ တာဝန္ခံဆရာမတစ္ဦးျဖစ္ေသာ Ms. Marisa Garitu က ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားမ်ားကုိလည္း လက္ခံေၾကာင္းႏွင့္ စိတ္ပညာသာသာရပ္ သင္ယူေနေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ေက်ာင္းသားတစ္ဦးရွိေၾကာင္း ေျပာျပပါသည္။

နိဂံုး

အီတလီႏိုင္ငံတြင္ ေအာင္ျမင္မႈရရွိသည့္ အထက္ေဖာ္ျပပါ အစီအစဥ္မ်ားကုိ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပညာေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတြင္ ထည့္သြင္း စဥ္းစားသင့္ေၾကာင္း အၾကံျပဳလုိပါသည္။ အဆိုပါ အစီအစဥ္မ်ားမွာ -

(၁) ကေလးမ်ား၏ ဥာဏ္ရည္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ၊ တီထြင္ဖန္တီးမႈ၊ ခႏၶာကိုယ္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ၊ လူမႈဆက္ဆံေရးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ၊ ဘာသာစကားဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ၊ မတူကြဲျပားမႈမ်ားကုိ ေလးစားမႈတုိ႔ကုိ အားေပးသည့္ ေရွးဦးသင္ပညာေရး (Early Childhood Education)

(၂) ယဥ္ေက်းမႈအမ်ဳိးမ်ဳိး ဖြံ႔ၿဖိဳးခြင့္ရွိေသာ ပညာေရး (Multicultural Education)

(၃) မသန္စြမ္းသူကေလးမ်ားႏွင့္ လူမႈေရးေနာက္ခံကြဲျပားေသာ ကေလးမ်ားကုိ အျခားကေလးမ်ားႏွင့္ တန္းတူသင္ယူခြင့္ ရွိေသာပညာေရး (Inclusive Education)

(၄) ပညာရပ္အသီးသီး၏တန္ဖိုးႏွင့္ အသံုးဝင္မႈကုိ တန္ဖိုးထားသည့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းပညာေရး (Vocational Education)

(၅) ကုိယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ရွိေသာ တကၠသိုလ္မ်ား (Autonomous Universities) [မွတ္ခ်က္။ ဤက႑တြင္ တကၠသိုလ္မ်ား ပူးေပါင္းျခင္း (University Federation) ကုိ စဥ္းစားသင့္ပါသည္။]

(၆) တကၠသိုလ္ေကာလိပ္ ဆရာအတတ္သင္ဌာနမ်ားႏွင့္ ေက်ာင္းမ်ားဆက္သြယ္မႈရွိေသာစနစ္ (Teacher Education)

တန္ဖိုးရွိေသာ အထက္ပါေလ့လာမႈကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ရန္အတြက္ ဖိတ္ၾကားေသာ အီတလီ-ျမန္မာ အသင္းကုိ လည္းေကာင္း၊ အီတလီသို႔ သြားေရာက္ခြင့္ျပဳေသာ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ဗဟုိအလုပ္အမႈေဆာင္အဖြဲ႔ကုိ လည္းေကာင္း၊ ခရီးစဥ္တစ္ေလွ်ာက္ႏွင့္ ေလ့လာမႈျပဳခဲ့သည့္ ေနရာအသီးသီးမွ ပုဂိၢဳလ္မ်ားကုိလည္းေကာင္း၊ အထူးေက်းဇူးတင္ေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပလုိပါသည္။ တကၠသိုလ္၊ ေက်ာင္းႏွင့္ ဌာနအသီးသီးမွ သက္ဆိုင္ရာပုဂၢိဳလ္အခ်ိဳ႕၏ အမည္မ်ားကုိ အထက္စာပိုဒ္မ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။

အခ်ိဳ႕ပုဂိၢဳလ္မ်ားအား မွတ္တမ္းေရးသြင္းရာတြင္ အမည္မ်ား က်န္ေနသျဖင့္ ဤစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပႏုိင္ျခင္းမရွိေသာ္လည္း ထပ္တူထပ္မွ် ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။